چهارم آذر؛ «قصابی در اندیمشک» با ۵۴ جنگنده
شهر کم‌کم برای برگزاری مراسم پنجم آذرماه، سالروز فرمان تاریخی تشکیل بسیج مستضعفان آماده می‌شد. جوان‌ها مشغول آذین‌بندی شهر و جمعی از مردم در ایستگاه راه‌آهن برای استقبال از رزمندگان ایستاده بودند؛ صدای بازی کودکان و همهمه بازار به گوش می‌رسد.
آژیر کَر کننده هشدار قرمز از بلندگوهای مساجد و خیابان‌های شهر بلند می‌شود: «خطر! خطر! وضعیت قرمز حمله هوایی! صدایی که هم اکنون می‌شنوید وضعیت قرمز یا وضعیت خطر است و معنی و مفهوم آن این است که به پناهگاه‌ها و نقاط امن پناه ببرید». چند لحظه بعد، نخستین دسته جنگنده‌های میراژ عراقی خود را بالا سر اندیمشک می‌رسانند.
صدای شلیک پدافند هوایی، شکستن دیوار صوتی توسط جنگنده‌ها و انفجارهای مهیب شهر را به لرزه در می‌آورد. ۵۴ جنگنده عراقی در این حمله گسترده بیش از ۴۱ نقطه اندیمشک را به مدت ۱۰۰ دقیقه پی‌درپی بمباران کردند. چهارم آذر ۱۳۶۵ روزی است که مردم اندیمشک مقاومت را با خون در صفحه تاریخ نگاشته‌اند.
دژ مستحکم رزمندگان
موقعیت خاص جغرافیایی، وجود پادگان‌ها و پایگاه‌های متعدد نظامی، انبار عظیم شرکت نفت، تامین کننده اصلی سوخت گاز مورد نیاز جبهه میانی و شمالی خوزستان، تنها ایستگاه راه آهن شمال به جنوب در مناطق عملیاتی به عنوان مسیر اصلی انتقال رزمندگان به جبهه‌های خوزستان و همچنین سد و نیروگاه چند منظوره دز به عنوان تامین کننده بخش مهمی از برق کشور از جمله مزیت‌های ممتاز اندیمشک است که موجب شده تا این شهر در دوران دفاع مقدس به شهری راهبردی در تعیین معادلات جنگ تبدیل شود.
استقرار بیش از ۲۰ پایگاه و پادگان نظامی در اندیمشک و اطراف آن به عنوان محل آموزش و استقرار رزمندگان لشکرهای مختلف کشور و جا به جایی روزانه هزاران رزمنده از طریق راه آهن اندیمشک، موجب شد تا در چهام آذر ۱۳۶۵ در طولانی ترین حمله هوایی جنگ تحمیلی، اندیمشک به عنوان هدف حملات تعیین شود.
لیست اهداف
سد و نیروگاه دز، رادار موشکی سد دز، ایستگاه، بخش تعمیرات و خطوط راه آهن، پادگان دوکوهه و تمام پادگان‌ها و پایگاه‌های اطراف شهر، مخازن نفت، مناطق مسکونی، بازار، اداره پست و مخابرات، بیمارستان شهید بهشتی و دبیرستان شریعتی از جمله بانک اهداف نیروی هوایی بعثی در جنایت چهارم آذرماه ۱۳۶۵ در اندیمشک است.
«بیش از ۴۰ نقطه از شهر بمباران شد. حمله به سد دز به دلیل پدافند موفق نبود. اگر سد را می‌زدند کل منطقه زیر آب می‌رفت. حمله به مخزن نفت که بزرگترین مخزن نفت منطقه بود نیز اگر موفق می‌شد اتفاقات ناگواری رخ می‌داد. با این وجود علاوه بر نقاط مختلف داخل شهر، تمام ۲۱ پادگان موجود در اطراف اندیمشک مورد حمله قرار گرفت» اینها را محمد فروتن از رزمندگان و پاسداران اندیمشک در دوران دفاع مقدس، در خاطرات خود از آن روز نقل می‌کند و می‌افزاید: «حجم نقاط مورد هدف قرار گرفته در شهر به قدری بود که دود سیاه آتش و بوی باروت راکدها و موشک‌ها تمام فضای شهر را پر کرده بود».
غیرقابل باور
از ساعت ۱۱ و ۴۵ دقیقه تا ساعت ۱۳ و ۲۵ دقیقه حملات بی‌وقفه هوایی به اندیمشک ادامه دارد. صدای انفجارها یک لحظه قطع نمی‌شود. با خروج گروه اول از جنگنده‌ها از محدوده شهر، گروه بعدی وارد آسمان اندیمشک شده و موشک‌های خود را بر اهداف تعیین شده رها می‌کردند. شهر آشفته و همه نگران و مبهوت بودند، تعدادی از خانواده‌ها از جمله خانواده شهید سهندی تمام هشت عضوشان شهید شدند.
آنقدر مجروح زیاد است که همه شهر بسیج شده‌اند مجروحین را از زیر آوار خارج کنند. هرکسی به هر طریقی که می‌تواند کمک می‌کند. سردخانه بیمارستان‌ها به طور کامل تکمیل شده بود و چند کانتینر برای پیکر شهدا در نزدیک پایگاه مصطفی خمینی مستقر شدند. تقریبا کوچه‌ای نبود که شهید نداشته باشیم.
« تا سه روز همه مردم بسیج شدند تا از روی زمین، دیوار و درخت‌های کنار بلوار، قطعات بدن شهدا را جمع آوری و در کارتن برای تدفین به معراج شهدا منتقل کنند. مرحوم مادرم در این سه روز فقط مشغول جمع کردن بدن‌های تکه تکه شده و غسل و کفن و تدفین بود. پس از آن، همیشه از آن روز با غصه و درد یاد می‌کرد.» اینها را عباس اسلامی پور از شاهدان عینی حمله هوایی چهارم آذر روایت می‌کند.
یک ایران، یک اندیمشک
مرتضی طیبی از رزمندگان دفاع مقدس و پژوهشگری است که پیرامون چهارم آذر کتاب‌های مختلفی را به چاپ رسانده است. او با برشمردن ویژگی‌های خاص حمله چهارم آذر ماه به اندیمشک می‌گوید: «اولین ویژگی آن زمان طولانی بودن این بمباران است. از ساعت ۱۱ و ۴۵ دقیقه ظهر که اولین صدای آژیر قرمز پخش می‌شود، تا ساعت یک و ۳۰ دقیقه یعنی یک ساعت و ۴۵ دقیقه به صورت مستمر وضعیت قرمز ادامه پیدا کرد و جنگنده‌های دشمن پشت سر هم می‌آمدند و شهر را بمباران می‌کردند و می‌رفتند. از حیث زمان، این عملیات هوایی نه تنها در تاریخ دفاع مقدس که در تاریخ جنگ‌های منطقه و شاید جهان بعد از جنگ جهانی دوم بی‌سابقه است. دومین ویژگی، تعداد جنگنده‌های حاضر در این واقعه است؛ ۵۴ هواپیمای جنگی دشمن آن روز اندیمشک را بمباران کردند. اسکادران‌ها می‌آمدند و می‌زدند و بعد جای خود را به دیگر اسکادران‌های دشمن می‌دادند و همین طور بمباران شهر به صورت مستمر ادامه پیدا کرد.»
طیبی می‌افزاید: «در پژوهش‌های انجام شده بیش از ۷۰۰ مجروح این واقعه را استخراج و به اسامی ۳۰۰ شهید هم رسیده‌ایم؛ از میان این شهدا و مجروحان، ۷۴ شهید و ۸۴ مجروح سهم خود شهر اندیمشک است و باقی از سایر استان‌های کشور هستند. ویژگی دیگری هم که باعث می‌شود بمباران چهارم آذر ۱۳۶۵ اندیمشک خاص باشد، همین مورد است که تقریباً در آن از همه استان‌های کشور شهید و مجروح داده‌ایم، چراکه بسیاری از آنها از رزمنده‌های اعزامی از دیگر شهرها و مناطق کشورمان بودند.»
سرنوشت خلبان عراقی
رادارهای پایگاه چهارم شکاری دزفول و سایت‌های پدافندی شمال خوزستان انبوه جنگنده‌های عراقی را شناسایی و اقدام به درگیری با اهداف متخاصم می‌کنند. موتور یکی از جنگنده‌های سوخوی عراقی مورد اصابت ضدهوایی قرار می‌گیرد و خلبان قبل از سقوط هواپیما اقدام به ایجکت می‌کند.
«نیروهای مردمی، رزمندگان و برخی نیروهای ژاندارمری که در اطراف بودند به خلبان رسیده و حسابی از خجالتش درآمدند غافل از اینکه خلبان از شیعیان عراقی بوده که قصد نشستن در جاده را داشته تا ضمن تسلیم شدن، هواپیما را هم به عنوان غنیمت تحویل ایران دهد» اینها را محمدرضا گودرزی از مستندسازان و شاهدان عینی اندیمشک در روز چهارم آذر می‌گوید و می‌افزاید: « گویا خلبان عراقی، قبل از سقوط جنگنده هم تلاش کرده با پایگاه چهارم شکاری ارتباط برقرار کند که یا موفق نشده و یا به او اعتماد نشده است و در نهایت جنگنده او مورد اصابت پدافند قرار می‌گیرد. بعدها در بررسی‌ها و بازجویی‌های انجام شده، ادعای خلبان عراقی ثابت و به عنوان پناهنده در ایران مشغول زندگی می‌شود».
موشکی برای خونخواهی
جنگ شهری بالا گرفته است. حملات موشکی و هوایی به شهرهای مختلف کشور در دستور کار صدامیان قرار دارد و چاره کار ایجاد موازنه موشکی است. پنج سالی از ابتدای جنگ تحمیلی می‌گذرد و حملات به شهرهای کشور بی‌پاسخ می‌ماند تا اینکه لیبی حاضر به فروش سه لانچر و ۴۰ فروند موشک بالستیک اسکاد به ایران می‌شود.
با شلیک‌های اولیه موشک به اهدافی در عمق عراق، مستشاران لیبیایی به دلیل فشارهای سیاسی، از ایران خارج و به همراه خود برخی قطعات حیاتی موشک‌ها را با خود بردند تا امکان پرتاب همان چند موشک نیز برای ایران وجود نداشته باشد. با این حال کارشناسان صنعت نظامی کشور با چند هفته کار شبانه روزی موفق به ساخت قطعات مورد نیاز موشک‌ها شدند. این قطعه سازی در دوران جنگ تحمیلی، جوابگوی ساخت کامل یک موشک نبود به همین دلیل استفاده از موشک‌های موجود با وسواس زیاد و برای اهداف بسیار مهم انجام می‌شد.
ایران حدود ۲ ساعت پس از حمله گسترده ۵۴ فروند جنگنده عراقی به اندیمشک، در اقدامی تلافی جویانه در ساعت ۱۵:۴۵ یک فروند موشک زمین به زمین به سوی یکی از مراکز اطلاعاتی رژیم بعث عراق در بغداد شلیک کرد.
مطالبه‌ای ملی
چهارم آذر ۱۳۶۵ نه تنها داستان مقاومت شهر ایثار و ایستادگی اندیمشک قهرمان بلکه روزی متعلق به کل ایران است. از حدود ۳۰۰ شهید این بمباران هوایی، حدود ۲۳۰ شهید متعلق به رزمندگانی است که از شهرهای مختلف کشور از طریق راه آهن اندیمشک عازم جبهه‌های عملیاتی بودند و خون آنها در خاک اندیمشک و در کنار مردان و زنان و کودکان این دیار به زمین ریخته شد.
امام جمعه اندیمشک با تاکید بر لزوم ثبت چهارم آذر در تقویم رسمی کشور عنوان کرده است: «ثبت حماسه ماندگار و بی‌بدیل چهارم آذر اندیمشک به عنوان طولانی‌ترین و گسترده‌ترین حمله هوایی رژیم بعثی عراق به ایران اسلامی مطالبه مهم مردم اندیمشک است». حجت الاسلام سیدکمال موسوی افزوده است: «ثبت چهارم آذر در تقویم رسمی کشور به طور جدی در حال پیگیری است و مراحل نهایی ثبت در تقویم رسمی کشور را سپری می‌کند».
